70-letni mężczyzna zgłosił się na oddział ratunkowy z żoną, która zaniepokoiła się brakiem apetytu u męża od 7 dni. Pacjent w tym czasie miał lekki ból brzucha, nudności, wymiotował, przestał jeść i oddawał mniej moczu. Od 7 dni oddawał również niewielkie ilości luźnego stolca, ale nie oddawał gazów. Dwa dni wcześniej odbył telefoniczną poradę lekarską i zalecono mu przyjmowanie dwóch dawek laktulozy dziennie, jednak do tej pory nie dawało to efektu.

W wywiadzie nadciśnienie, niewydolność serca, choroba Parkinsona rozpoznana 5 miesięcy temu.

Wśród przyjmowanych leków Madopar kilka razy dziennie, żona pacjenta zwraca uwagę, że po ostatniej wizycie u neurologa dawka została zwiększona.

W badaniu pacjent w stanie ogólnym dość dobrym, temp. 36,9.

Brzuch widocznie wzdęty, w palpacji miernie bolesny na całej powierzchni. Bez obrony mięśniowej, bez obecnych objawów otrzewnowych. Perystaltyka bardzo cicha.

Per rectum brak stolca w odbytnicy.

W wykonanym zdjęciu RTG przeglądowym brzucha wykryto rozdęte pętle jelit – cechy niedrożności. Przyjęto pacjenta w oddział chirurgii jako podejrzenie zespołu Ogilviego wywołanego lekami przeciwparkinsonowymi. Rozpoznano zagrażające rozdęcie okrężnicy i zdecydowano o leczeniu chirurgicznym.

Komentarz

Zespół Ogilviego to choroba, w której dochodzi do znacznego osłabienia perystaltyki jelit BEZ OBECNEJ PRZESZKODY MECHANICZNEJ. Jej przyczyną jest zaburzenie pracy układu autonomicznego, który kontroluje perystaltykę okrężnicy. Prowadzi to do zastoju treści jelit i rozwoju bakterii, które produkują duże ilości gazów, nie zostają wydalone i rozdymają okrężnicę.

Przy dużym rozdęciu może dojść do niedokrwienia ściany jelita i perforacji, a to już stan zagrażający bezpośrednio ciężkim zakażeniem i śmiercią. Ryzyko perforacji wzrasta wraz ze średnicą rozdętego jelita i czasu trwania choroby. Dlatego im szybciej zdiagnozujemy to zaburzenie, tym lepiej. Co szczególnie ciekawe, zdarza się, że rozdęcie okrężnicy jest widoczne głównie do zagięcia śledzionowego (tak jak u naszego pacjenta), co związane jest z granicą unerwienia pomiędzy nerwem błędnym a splotem krzyżowym.

Co powoduje pseudoniedrożność?

Patogeneza nie jest w pełni jasna. Potrafi to być przyczyna niezwiązana na pierwszy rzut oka z układem pokarmowym, jak pogorszenie stanu ogólnego, niewydolność innych narządów, zaostrzenie chorób przewlekłych, znaczne zaburzenia elektrolitowe lub ciężkie zakażenia. Ale mogą do tego doprowadzić także urazy, operacje (szczególnie często cesarskie cięcie) oraz niektóre leki, zwłaszcza stosowane w chorobie Parkinsona.

Kiedy podejrzewać zespół Ogilviego?

W przypadku gdy pacjent prezentuje objawy zaburzenia motoryki jelit, a do tego jest w grupie ryzyka, zawsze warto przeprowadzić diagnostykę w kierunku niedrożności. Zespół Ogilviego częściej występuje u pacjentów już hospitalizowanych, ale nam zdarzały się przypadki z ZOL, a bohater wpisu przyjechał taksówką z żoną.

Do postawienia diagnozy zbierzmy dokładny wywiad dotyczący chorób przewlekłych i przyjmowanych leków, sprawdźmy poziom elektrolitów, morfologię i CRP oraz wybierzmy badania obrazowe. Często wystarczy zdjęcie przeglądowe, a w przypadku wątpliwości tomografia jamy brzusznej.

Należy pamiętać, że wielu pacjentów zachowuje częściową perystaltykę, oddaje małe ilości stolca lub prezentuje wodnistą, sekrecyjną biegunkę, co może być mylące.

Jak leczyć?

Leczenie pseudoniedrożności jest zazwyczaj zachowawcze. Zaczynamy od leczenia przyczynowego, wyrównując stan pacjenta, dodając ewentualnie leki prokinetyczne. Uwaga na leki przeczyszczające – są przeciwwskazane, jeśli nasilają fermentację w jelicie grubym tak jak laktuloza. W niektórych przypadkach, gdy dojdzie do niedokrwienia lub perforacji jelita, wymagana jest pilna operacja.

Zapamiętaj na Twój Dyżur

1. Przyjmowane przez pacjenta leki oraz choroby przewlekłe mogą zaburzać pracę jelit, tak dochodzi do Zespołu Ogilviego.
2. U pacjentów z Chorobą Parkinsona i dolegliwościami brzusznymi pomyśl o pseudoniedrożności.
3. Pomimo groźnego zaburzenia perystaltyki pacjent nie musi wymiotować i może mieć szczątkowe wypróżnienia – nie daj się zmylić, że wszystko jest w porządku!
4. Im wcześniej rozpoznasz Zespół Ogilviego, tym większa szansa na skuteczne leczenie zachowawcze.

Wpis nie jest obowiązującym standardem naukowym. Został stworzony w oparciu o doświadczenia lekarzy praktyków, piśmiennictwo i wymianę poglądów.